Περραιβία

Η χώρα των αρχαίων Περραιβών. Ταυτίζεται με το βορειοδυτικό τμήμα του σημερινού νομού Λαρίσης και έως ένα σημείο με το ανατολικό τμήμα του σημερινού νομού Τρικάλων. Η αρχαία Περραιβία χωριζόταν σε ορεινή και πεδινή. Η ορεινή ορίζεται στα βόρεια από τις νοτιοδυτικές υπώρειες του Ολύμπου και στα δυτικά από τα Καμβούνια και τα Αντιχάσια. Το πεδινό πάλι τμήμα της Αρχαίας Περραιβίας στα νότια ορίζεται από τον Τιταρήσιο ποταμό και στα ανατολικά ακολουθεί τον Πηνειό μέχρι τα Τέμπη. Η Π. στην αρχαία εποχή είχε σπουδαίες και ονομαστές πόλεις. Για πολλές από αυτές μαθαίνουμε από τις αναφορές που κάνουν στο όνομά τους οι αρχαίοι ιστορικοί, περιγράφοντας τις πολεμικές τους ιστορίες. Άλλες πάλι μας παραδίνονται από τις διάφορες επιγραφές που αποκαλύπτονται από την αρχαιολογική σκαπάνη ή το γεωργικό αλέτρι. Έτσι σήμερα ξέρουμε ότι ανάμεσα στις περραιβικές πόλεις οι πιο ονομαστές ήταν η Φάλαννα, η Ηλώνη, η Ολοοσών, η Δολίχη, το Πύθιο, οι Γόννοι και ίσως και η Γυρτώνη. Όλες αυτές οι πόλεις έχουν ταυτιστεί και στη θέση τους σήμερα μπορεί να δει κανείς σημαντικά ερείπια οχυρώσεων, ναϊκών ή κοσμικών οικοδομημάτων. Αλλά και κινητά ευρήματα, όπως είναι τα γλυπτά, τα επιτύμβια ανάγλυφα, οι επιγραφές και τα αγγεία βρέθηκαν πολλά μέχρι σήμερα και εκτίθενται στα Μουσεία της Λάρισας και του Βόλου. Βέβαια, καμιά από τις περραιβικές πόλεις δεν έχει σήμερα ερευνηθεί ανασκαφικά, ωστόσο τα επιφανειακά και τυχαία ευρήματα μιλούν με παρρησία για τη ζωή που πριν από αιώνες ανθούσε στις πόλεις αυτές. Πλούσιες και σημαντικές πληροφορίες για τις περραιβικές πόλεις μας δίνει ο ιστορικός Τίτος Λίβιος, που επισκέφτηκε την Π. και μας παρέδωσε γνήσιες και ειλικρινείς περιγραφές για την τοπογραφία αλλά και τη στρατηγική κυρίως σημασία των περραιβικών πόλεων. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι πληροφορίες του Τίτου Λίβιου που έχουν σχέση με την ορεινή Π., όπου τοποθετούνται και τα σπουδαία στρατιωτικά περάσματα των μαχών που μας περιγράφει ο ιστορικός. Από αυτές τις περιγραφές μαθαίνουμε για την Περραιβική Τριπολίτιδα, που, όπως φαίνεται, θα ήταν το κέντρο των αυτόνομων Περραιβών. Την Τριπολίτιδα, που ίσως ως γλωσσική ανάμνηση επιβιώνει στο σημερινό τοπωνύμιο Τριπολιάνα, την αποτελούσαν οι πόλεις Άζωρος, Δολίχη και Πύθιο. Πρωτεύουσα της Τριπολίτιδας ήταν το Πύθιο. Αυτό αποδεικνύεται και από τα σημαντικά ερείπια του ναού του Απόλλωνα, που ήταν χτισμένος στο αρχαίο Πύθιο, και που σήμερα μπορεί κανείς να τα δει στις δυτικές παρυφές του χωριού Πύθιο. Αρχιτεκτονικά κομμάτια από τον σπουδαίο αυτό περραιβικό ναό μπορεί να δει κανείς σήμερα στην αυλή του δημοτικού σχολείου του χωριού, όπως ακόμη και εντοιχισμένα στους τοίχους πολλών σπιτιών. Ερείπια όμως σώζονται και από τη Δολίχη και τον Άζωρο. Τα ερείπια αυτά είναι σημαντικές οχυρώσεις που κάνουν εντύπωση για την τέλεια αρχιτεκτονική τους και ακόμα γιατις πολλές εποχές που αντικατοπτρίζονται πάνω στις αλλεπάλληλες αρχιτεκτονικές τους φάσεις. Η ιερή πόλη των Περραιβών Δωδώνη και η ομηρική Κύφος δεν έχουν δώσει ακόμα στοιχεία, για να τις ταυτίσει κανείς με σημερινές θέσεις. Εντελώς υποθετικά τοποθετούνται κοντά στο σημερινό χωριό Βουβάλα. Οι Περραιβοί ήταν πρωτοελληνικό φύλο της αρχαίας Θεσσαλίας. Οι Περραιβοί αναφέρονται μαζί με τους Αινιάνες στον κατάλογο των καραβιών της Ιλιάδας και χαρακτηρίζονται, με το γενικό όνομα των αρχαίων Θεσσαλών, από τον Αισχύλο στις Ικέτιδες (256) και από τον Στράβωνα στη Γεωγραφία, λαός πελασγικός. Άλλες φιλολογικές μαρτυρίες για τους Περραιβούς έχουμε από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο. Αυτός αναφέρει πως στην Αργοναυτική εκστρατεία έλαβε μέρος και ο Περραιβός Μόψος ως μάντης της εκστρατείας. Οι Περραιβοί κατοικούσαν στις νότιες και δυτικές υπώρειες του Ολύμπου, συχνά όμως δέχονταν επιδρομές από τα καινούργια ή και τα παλαιά ακόμα φύλα, που μετανάστευσαν ή μετακινούνταν από τη μια περιοχή στην άλλη, κι αναγκάζονταν έτσι να μετακινηθούν και, καμιά φορά, να συνάψουν σχέσεις συμμαχικές με γειτονικά φύλα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα κύματα των μεταναστατών εισβολέων. Η πιο σημαντική εισβολή που δέχτηκαν οι Περραιβοί ήταν των Λαπίθων. Η εισβολή αυτή τους ανάγκασε να χωριστούν σε δύο ομάδες. Η μια παράμεινε στην περιοχή του νότιου Ολύμπου, στις πρώτες δηλαδή περιοχές, και ενώθηκε με τους Αινιάνες, για να αντιμετωπίσει τις νέες εισβολές, οργανωμένη γύρω από την ιερή πόλη των Περραιβών, τη Δωδώνη. Η άλλη ομάδα μετακινήθηκε προς τα δυτικά και πήγε να εγκατασταθεί στη δυτική Πίνδο, φέρνοντας μαζί της τις θρησκευτικές συνήθειες των Περραιβών. Μετά την κάθοδο των Θεσσαλών στη Θεσσαλία, τον 11o αι. π.Χ., οι Π. περιορίστηκαν πιο πολύ τοπικά, διατήρησαν όμως την αυτονομία τους, όπως οι Μάγνητες, οι Δόλοπες και οι Αχαιοί. Έλαβαν μέρος στο Αμφικτυονικό Συνέδριο και ίδρυσαν κι αυτοί, όπως οι Θεσσαλοί, οι Μάγνητες, οι Δόλοπες και οι Αχαιοί δικό τουςΚοινό, που διατηρούσε πολιτική και στρατιωτική αυτονομία. Όπως μάλιστα μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης στην Πολιτεία του, οι Περραιβοί ασκούσαν επιρροή στους πενέστες του θεσσαλικού κάμπου, που κάθε τόσο τους ξεσήκωναν σε στάσεις εναντίον των Θεσσαλών. Πολλές επιγραφικές μαρτυρίες μας πληροφορούν για τον ιστορικό ρόλο που έπαιξαν οι Περραιβοί, που σε όλες τις περιπτώσεις έχει καθαρά χαρακτήρα πολεμικό, μια και η τύχη έδωσε στους Περραιβούς έναν τόπο που βρίσκεται πάνω στα μεγάλα στρατιωτικά μονοπάτια που ενώνουν τη βόρεια με τη νότια Ελλάδα. Από τις ίδιες αυτές μαρτυρίες μαθαίνουμε πως οι Περραιβοί λάτρευαν τον Απόλλωνα και πως είχαν ιδρύσει στο όνομά του σπουδαίο ναό κοντά σε μια από τις σπουδαίες τους πόλεις, το Πύθιο, το ναό του Πύθιου Απόλλωνα. Οι συγγραφικές μαρτυρίες για τους Περραιβούς φέρνουν τον ημιορεινό αυτό λαό να κατοικεί το νοτιοδυτικό Όλυμπο έως τα βυζαντινά χρόνια. Από τα χρόνια αυτά και μετά χάνεται το όνομά τους και οι πληροφορίες σταματούν.